Kamis, 29 Mei 2014

FALSAFAH PAKAIAN PENGHULU DI MINANGKABAU

FALSAFAH PAKAIAN PENGHULU DI MINANGKABAU

BADETA panjang bakatuak, bajangan isi dalam kulit, pandjang tak dapek diukua, leba tak dapek dibidai, salilik lingkaran kaniang, ikek satuang djo kapalo. Tiok katuak baundang-undang, tiok liku aka mandjala, dalam karuik budi marangkak, tabuak dek paham tiok lipek. Lebanjo kapandindiang kampuang, pandukuang anak kamanakan, hamparan di rumah tanggo, paraok gondjong nan ampek. Dilaman mandjadi pajuang pandji, panudungi urang korong kampuang, sjarikat warih mandirikan, bakeh balinduang hari paneh, tampat bataduah hari hudjan, dek nan sapajuang sapatagak, nan salingkuang tjupak adat, sarato djo nan dibawah pajuang nan dilingkuang tjupak. Pandjangnjo palilik korong, palingka nan sabuah kaum, mandjala masuak nagari.
BABADJU hitam gadang tangan, langan tasengseng tak bangih, bukan karano dek pambangih, pangipeh angek nak dingin, pahampeh gabuak nak njo habih.
SIBA batanti timba baliak, mangilek mangalimantang, tatutuik djaik pangka langan, mambajangkan uleh tak babuku, pandai mauleh tak mangasan, lauik ditampuah tak barombak, padang ditampuah tak barangin. Budi haluih bak’ lauik dalam, sipatnjo pantang kaadjuakan, pasia mangapuang pantangannjo.
LANGAN bamilik kiri kanan, baminsia makau kaamasan, gadang barapik djo nan ketek, alamat rang gadang bapangiriang, tagak baapuang djo aturan, adat limbago nan mancapuang. Baukuo djambo djo djangkau, undjuak baagak bahinggokan, murah djo maha mambatasi, martabat nan anam dipakaikan.
LIHIA nan lapeh tak bakatuak, babalah hampia ka dado, manjatokan alamnjo leba, padang lapang buminjo laweh, gunuangnjo tak runtuah dek kabuik, lauik tak karuah dek ikan, rang gadang martabat njo saba, tagangnjo badjelo-djelo, kanduanjo badantiang-dantiang, paik manih pandai malulua, tjando kaijo kasamonjo, situ martabat bahimpunnjo.
SERAWA hitam gadang kaki, kapanuruik aluan nan luruih, kapanampuah djalan nan pasa, kadalam korong djo kampuang, masuak ka koto djo nagari.
Langkah salasai baukuran, martabat nan anam mambatasi, murah djo maha ditampatnjo.
Badjalan sorang tak dahulu
Badjalan baduo tak ditangah
Himat djimat labiah dahulu
Dimartabat nan kalimo haram kok lengah
Tanah kudarang di nan hitam, paham hakikat tahan tapo, manahan sudi djo siasek, kuma bapantang kalahiran.
Kokoh mangganggam nan sabindjek
Pahamnjo djago di bitjaro
Kadjadi intjek djambu monjek
Itu nan djadi pantangannjo.
SAMPING sabidang diateh lutuik, kajo djo miskin alamatnjo. ado batampat kaduonjo, luruih senteng tak buliah dalam, patuik dalam tak dapek senteng, karadjo hati kasamonjo, mumgkin djo patuik kaukuran.
Tanahnjo merah batjukia makau, tando barani di nan bana, alemu bak bintang bataburan, sumarak katangah koto, mantjajo masuak nagari, dalam martabat nan katigo. Kajo hati djo miskin hati, diateh djalan kabanaran. Namun nan baiak nan dimintak, sabab tak timbua di pangulu, alun bakandak lah baisi, alun mamintak lah babari. Tapi kok tuntuitan ka nan buruak atau ka nan kurang baiak, , baratuih batu panaruang, tatagak paga nan kokoh, parik tabantang mahalangi, njo ampang lalu kasubarang, badindiang sampai kalangik, haram kandak bapalakukan.
TJAWEK suto badjumbai alai, saeto putjuak rabuangnjo, djambua nan tangah tigo tampok. Kapalilik anak kamanakan, pandjarek aka budinjo, pamauik pusako datuak, nak kokoh lua djo dalam, nan djinak nak makin tanang, nan lia djan tabang jauah. Kabek sabalik buhua sintak, kokoh tak dapek diungkai, gujahnjo bapantang tangga, lungga bak dukuah dilihia, babukak mangko kaungkai, djo rundiang mangko katangga, kato mupakat kapaungkai.
SANDANG dibahu kain katjiak, kain tjindai ampek sagi, pahapuh paluah di kaniang, pambungkuih nan tingga badjapuik, pangampuangkan nan tjitjie babindjek, katao dahulu batapati, djo kato kudian kato batjari, tak buliah tidak djanjo adat, tandonjo Tuhan bersipat Kadim. Dirantai kuntji tagantuang, babagai bantuak ragamnjo, marupokan alat djo pakakeh, banyak salapan baleh buah. Kalau ditindjau alamat kuntji, ijolah kok tibo maso kajo, pambukak peti kabaragiah, kok tibo dimaso miskin, panguntji puro basitjeke. Kalaulah dimaso murah, pambukak peti pakajan, kapanuruik alua nan luruih, kapanampuah djalan nan pasa. Namun lah tibo di nan maha, nak kokoh simpanan dek kuntjinjo. Kalau di adat nan bapakai, ditiang pandjang simadjo lelo, kalau pusako kabadjuntai, pambukak beti bunian, baiak digantang nan tatagak, sasudah gantang dibalah, panjingkokkan simpanan adat, panjimpan kato kabulatan, nak kokoh barih djo balabeh.
SANDJATONJO karih kabasaran, sampiang djo tjawek nan tampatnjo, sisiknjo tanam tabukan, lataknjo tjondong kakida, dikesong mangko ditjabuik. Gembonjo tumpuan puntiang, tunangan huku kaju kamat, kokoh tak rago dek ambalau, gujahnjo bapantang tangga.
Bengkoknjo tangah tigo patah, tapi luruih makanan banang, bantuak dimakan siku-siku. Bamato baliak batimba, sanjawa pulo djo gandjonjo, pantang balampeh kaasahan. Tadjam tak rago bagabuih, mamutuih rambuik dihambuihkan, tapai bapantang malukoi, kaparauik lahia djo bathin, pangikih miang di kampuang, panarah nan bungkuak sadjangka, kapanjisiak parik hulu. Ipuahnjo turun dari langik, biso bapantang katawaran, djadjak ditikam mati djuo. Kapalawan dajo rang haluih panusuak musuah nan dibadan, djalan sjai’ah nan djan taturuik, bagi papatah gurindam adat :
Karih sampono gandjo erah
Lahia batin pamaga diri
Patah muluik tampat kalah
Patah sindjato bakeh mati.
PAMENAN tungkek kayu kamat, ujuang tanduak kapalo perak, panungkek adat djo pusako, barih tatagak nak djan tjondong, soko nak kokoh diinggiran, ingek antaro balun kanai, gantang nak tagak djo landjuangnjo.
SALUAK
Deta batik basaluak timbo, pakaian besar rang di Minang.
Dek bijak niniak nan baduo – dirubah bantuak deta datang.
Dubukak buhua deta datang disamek jadi saluak timbo.
Kok gapuak lamak tak dibuang – dek pandai alam santosonjo

Wassalam,